საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, WHO-ს ექსპერტი, Relief International-ის მმართველი საბჭოს დირექტორი და გაეროს გენერალური მდივნის ყოფილი მრჩეველი პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება ჯანდაცვის სექტორში, როგორც საქართველოში, ასევე საერთაშორისო დონეზე, სოციალურ ქსელში საზოგადოებას პერიოდულად უზიარებს სასარგებლო რჩევებს.
ამჯერად იგი საზოგადოებას ახალ ინფორმაციას უზიარებს, სადაც ალცჰაიმერის შესახებ წერს.
მისი თქმით, პრევენცია უნდა დავიწყოთ ახალგაზრდობის ასაკში.
„ალცჰაიმერის პირველი ნიშნები 24 წლის ასაკშიც კი? – მეცნიერება გვაფრთხილებს, პრევენცია უნდა დავიწყოთ ახალგაზრდობაში!
ალცჰაიმერის დაავადება აღარ არის „ხანდაზმულთა პრობლემა“.
ახალი სამეცნიერო კვლევა გვაჩვენებს, რომ ამ მძიმე დაავადების კვალს შეიძლება უკვე 24 წლის ასაკშიც კი მივაკვლიოთ.
და თუ ეს ასეა – ეს ნიშნავს, რომ პრევენცია უნდა დაიწყოს ახალგაზრდობაში და არა პენსიაზე გასვლისას!
რა აჩვენა კვლევამ?
კვლევა ჩატარდა კოლუმბიის უნივერსიტეტის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სკოლაში და დაფუძნებულია 24–44 წლის ასაკის ადამიანების ღრმა ანალიზზე.
მეცნიერებმა შეისწავლეს ტვინის სტრუქტურული და ბიოქიმიური მონაცემები, მეხსიერების ფუნქცია და ბიომარკერები (სისხლისა და ტვინის ნივთიერებები, რომლებიც მიუთითებენ პათოლოგიაზე).
გამოიკვეთა, რომ ისეთი ნიშნები, როგორიცაა ამილოიდის დაგროვება, ტაუს ცილები და ნეირონული ქსოვილის დეგენერაცია, შეიძლება დაიწყოს ჯერ კიდევ ახალგაზრდობაში — მაშინ, როცა ადამიანს არც კი აწუხებს მეხსიერების პრობლემა.
რა არის ATN ბიომარკერები?
ეს სამი ბიოლოგიური მარკერი მჭიდროდ უკავშირდება ალცჰაიმერის განვითარებას:
• A (Amyloid): პროტეინი, რომელიც ილექება ტვინში და აფერხებს ნეირონებს შორის კავშირს
• T (Tau): ცილა, რომელიც იწვევს ნეირონების დაშლას
• N (Neurodegeneration): ნერვული ქსოვილის დეგენერაცია
ეს მარკერები უკვე გვხვდება 24–40 წლის ასაკის ადამიანებში! ეს ნიშნავს, რომ დაავადება იწყება ათწლეულებით ადრე, ვიდრე სიმპტომები თავს იჩენს.
მეხსიერება და გულ-სისხლძარღვთა სისტემა – როგორ უკავშირდება?
კვლევაში გამოიყენეს სპეციალური შეფასების სისტემა, რომელსაც ჰქვია CAIDE ქულა – ის ითვალისწინებს:
• არტერიულ წნევას
• ქოლესტერინის დონეს
• სისხლში შაქარს
• ფიზიკურ აქტივობას
• მოწევას და სხვა ფაქტორებს
დაბალი CAIDE ქულა = კარგი მეხსიერება
მაღალი CAIDE ქულა = მომატებული რისკი ალცჰაიმერზე
პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:
„ეს კვლევა კიდევ ერთხელ ცხადად გვეუბნება: ჩვენ ვერ ვუმკლავდებით დაავადებას მხოლოდ მაშინ, როცა უკვე გვიანია.
ალცჰაიმერის პრევენცია უნდა დაიწყოს ახალგაზრდობიდან — ჯანსაღი წნევა, დაბალი შაქარი, მოძრაობა, და რაც მთავარია — პროფესიული, ხარისხიანი ჯანდაცვა.
და აქვე მინდა ხაზი გავუსვა:
საქართველოში ჯანდაცვა უნდა იყოს სტრუქტურულად პროფესიონალური, ხარისხზე ორიენტირებული და აკრედიტებული.
აუცილებელია კლინიკების საერთაშორისო სტანდარტების დანერგვა, მაგალითად, Accreditation Canada-ს მოდელით.
ადრეული დიაგნოსტიკა და პრევენცია შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, როცა გვაქვს სისტემა, რომელიც ფუნქციონირებს ხარისხით და არა მოლოდინით.“
რა შეგვიძლია გავაკეთოთ დღესვე?
• დაიწყეთ ფიზიკური აქტივობა – ყოველდღიურად მაინც 30 წუთი სიარული
• გააკონტროლეთ წნევა, შაქარი, ქოლესტერინი
• მოერიდეთ დამუშავებულ საკვებს, შაქარს, ალკოჰოლს
• იყავით ფსიქოლოგიურად აქტიური – ისწავლეთ, იკითხეთ, ითამაშეთ ლოგიკური თამაშები
• გადით პროფილაქტიკურ შემოწმებაზე — თუნდაც ერთხელ წელიწადში!“, - წერს გიორგი ფხაკაძე.
