„შეიძლება გამოიწვიოს „გონებრივი ნისლი“, ყურადღების შემცირება და სწავლის უნარის დაქვეითება...“ - რას წერს გიორგი ფხაკაძე ჭარბ შაქარსა და ცხიმზე?

„ჭარბი შაქარი და ცხიმი — ბავშვების მეხსიერების და გონების ჩუმი მკვლელი.

შეიძლება ტკბილეულმა და „ფასთფუდმა“ ახალგაზრდების გონება გააფუჭოს?

სიდნეის უნივერსიტეტის უახლესმა კვლევამ ფარდა ახადა არაერთხელ განმეორებულ ეჭვს: დიეტა, რომელიც მდიდარია შაქრითა და ცხიმით, მხოლოდ წონის მატებას კი არ იწვევს — არამედ აზიანებს მეხსიერებას და სივრცულ ორიენტაციას, განსაკუთრებით ახალგაზრდებში.

რა მოხდა რეალურად კვლევაში?

55 სტუდენტმა დეტალურად აღწერა, როგორ იკვებებოდნენ ბოლო 12 თვის განმავლობაში. შემდეგ მათ ჩაუტარდათ მეხსიერების და სივრცული ორიენტაციის ტესტები ვირტუალურ რეალობაში (VR), სადაც Oculus Rift-ის საშუალებით უნდა მოეძებნათ “დამალული საგანძური” ლანდშაფტის აღნიშვნების დახმარებით.

შედეგებმა აჩვენა:

სტუდენტები, რომლებიც ნაკლებად იღებდნენ ტკბილეულს და ცხიმიან პროდუქტებს, უკეთესად ახერხებდნენ საგანძურის ადგილმდებარეობის დამახსოვრებასა და სივრცულ ორიენტაციას.

რას გვიჩვენებს ეს?

ეს არა მხოლოდ პირველი კვლევაა ადამიანებში ამ ტიპის მტკიცებულებით — არამედ ის ადასტურებს ძველი ცდების შედეგებს ცხოველებზე, სადაც მაღალცხიმიანი და მაღალშაქრიანი დიეტა აუარესებდა მეხსიერებას.
საინტერესოა, რომ ეს ეფექტები იჩენს თავს ახალგაზრდებშიც — იმ ასაკში, როცა ტვინის მუშაობა უნდა იყოს პიკზე. ეს ნიშნავს, რომ ზიანი იწყება ადრე, გაცილებით ადრე ვიდრე ხვდებით.

არა მარტო წონა – გონებრივი ფუნქციებიც ზიანდება:

•შაქარი ხელს უშლის ჰიპოკამპის — მეხსიერებისთვის საჭირო ტვინის ნაწილის — ნორმალურ ფუნქციონირებას.
•ცხიმიანი საკვები იწვევს ანთებით პროცესებს, რომლებიც აფერხებს სინაფსების — ნეირონებს შორის კავშირის — ფორმირებას.

ამ კომბინაციამ შეიძლება გამოიწვიოს „გონებრივი ნისლი“, ყურადღების შემცირება და სწავლის უნარის დაქვეითება.

პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:

„ჩვენი ტვინი მუშაობს იმ ენერგიაზე, რასაც საკვებიდან ვიღებთ. როცა ბავშვებს და ახალგაზრდებს ვასმევთ კოლას და ვაჭმევთ ჩიფსებს, არ ვანადგურებთ მხოლოდ მათ ღვიძლს და კუჭს — ვავნებთ ტვინსაც. ეს დაზიანება იწყება უხმოდ და ვლინდება განათლების, ქცევის და გადაწყვეტილებების მიღების დონეზე. დროა საზოგადოებამ აღიაროს, რომ კვება არის გონებრივი ჯანმრთელობის საფუძველი“.

რა გავაკეთოთ? – პრაქტიკული რეკომენდაციები

ყოველდღიურად შეამცირეთ ტკბილეულის მიღება — განსაკუთრებით სუფთა შაქარი და გაზიანი სასმელები.

წაიკითხეთ პროდუქტების ეტიკეტი: მალულად ბევრი „ჯანმრთელი“ პროდუქტი შეიცავს დამალულ შაქარს.

შეამცირეთ ღამის „სნექინგი“

ჩაანაცვლეთ ინდუსტრიული ცხიმები თხილეულით და ჯანსაღი ზეთებით

და რაც მთავარია — მიაწოდეთ ახალგაზრდებს სანდო, შინაარსიანი ინფორმაცია კვების ზეგავლენაზე ტვინზე.

მშობლებისთვის – 10 კითხვა და პასუხი მაღალშაქრიანი და მაღალცხიმიანი დიეტის შესახებ:

1. მართლა შეუძლია შაქარმა და ცხიმიანმა საკვებმა ბავშვის გონება დააზიანოს?

დიახ. ახალი კვლევები აჩვენებს, რომ ჭარბი შაქარი და ცხიმი უარყოფითად მოქმედებს ტვინის იმ უბნებზე, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან მეხსიერებაზე, სწავლაზე და ორიენტაციაზე.

 2. მხოლოდ ჭარბი წონა რისკია, თუ ტვინიც ზიანდება?

ორივე. ჭარბი წონა — გრძელვადიან საფრთხეს წარმოადგენს, მაგრამ ტვინზე ზეგავლენა ხშირად იწყება ბევრად ადრე, სანამ ბავშვი “მსუქანი” გახდება. გონებრივი ფუნქცია ზიანდება უხმოდ და შეუმჩნევლად.

3. ტკბილეული და ჩიფსები კვირაში რამდენჯერმე უშავს რამეს?

ყველაფერი დოზაშია. თუმცა ყოველდღიური გამოყენება — თუნდაც მცირე რაოდენობით — დროთა განმავლობაში იწვევს ფუნქციურ ცვლილებებს ტვინის სტრუქტურაში. კვირაში 1–2-ჯერ “გაფუჭება” სჯობს ყოველდღიურ ჩვევად ქცევას.

4. როგორ მოქმედებს ეს ყველაფერი სწავლის უნარზე?

მაღალი შაქარი აუარესებს ყურადღების შეკრების უნარს და ამცირებს ინფორმაციის დამახსოვრების სიჩქარეს. ბავშვებს უფრო უჭირთ სწავლა და საკითხის ლოგიკური გაანალიზება.

5. რატომ მოქმედებს ეს ახალგაზრდებზე ასე ძლიერად?

მოზარდების ტვინი აქტიურად ვითარდება და განსაკუთრებით მგრძნობიარეა კვებისადმი. სწორედ ახლა ყალიბდება კოგნიტიური ბაზა მთელი ცხოვრებისათვის.

6. ყველა ტკბილეული საშიშია? თაფლი ან ხილი?

არა. ბუნებრივი შაქარი, რომელიც გვხვდება ხილში ან თაფლში, არ იწვევს იმ ტიპის დაზიანებას, როგორც გადამუშავებული შაქარი (სოკოლადი, გაზიანი სასმელი, ტკბილი იოგურტი და სხვა). მთავარია ოდენობა და წყარო.

7. ტვინის დაზიანება შეუქცევადია?

არა ყოველთვის. ჯანმრთელი კვება, ფიზიკური აქტივობა და სწორი ძილი შეიძლება გარკვეულწილად აღადგინოს კოგნიტიური ფუნქცია, განსაკუთრებით ბავშვებში. თუმცა, დროის დაკარგული პერიოდების კომპენსირება რთულია.

8. რა უნდა ჩავანაცვლოთ ტკბილეულით?

იოგურტი უშაქროდ, ხმელი ან ახალი ხილი, ბანანის პიურე, თხილეული, შვრიის ნაჭრები, ან ხილზე დაფუძნებული ენერგეტიკული ბურთულები (energy bites). ბავშვებისთვის შეგიძლიათ სახალისო ფორმებში მოამზადოთ.

9. როგორ დავარწმუნოთ ბავშვი, რომ შეამციროს ტკბილეულის მოხმარება?

ნუ დაუშლით – აუხსენით. აჩვენეთ საინტერესო ვიდეოები ტვინის ფუნქციებზე, დაუწესეთ სახალისო გამოწვევები, ჩართეთ კვების დაგეგმვაში და თავადაც იყავით მაგალითი.

10. არის თუ არა ეს დროებითი “მოდა” თუ რეალური სამეცნიერო დასკვნა?

ეს არ არის მოდა. უკვე ათზე მეტი მაღალი ხარისხის სამეცნიერო კვლევა ადასტურებს, რომ გადამუშავებული შაქარი და ცხიმი ბავშვებისა და ახალგაზრდების ტვინს რეალურად ვნებს. ეს არის ახალ სამეცნიერო კონსენსუსის ნაწილი.“, - წერს გიორგი ფხაკაძე.

⭕ ასევე დაგაინტერესებთ:

⭕„ყველაზე ნათელი და ბრჭყვიალა...“ - ბაბი კირკიტაძის ახალი ფოტოები სოცქსელს იპყრობს

⭕ „რა კარგ ფორმაში ხარ...“ - მანუ მურღულია ბათუმიდან ახალ კადრებს აქვეყნებს

🎥 „ძალიან ვიცინი...“ - რა კადრებს აქვეყნებს რუსკა ქარქაშაძე მოგზაურობიდანს