საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, WHO-ს ექსპერტი, Relief International-ის მმართველი საბჭოს დირექტორი და გაეროს გენერალური მდივნის ყოფილი მრჩეველი პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება ჯანდაცვის სექტორში, როგორც საქართველოში, ასევე საერთაშორისო დონეზე, სოციალურ ქსელში საზოგადოებას პერიოდულად უზიარებს სასარგებლო რჩევებს.
ამჯერად იგი სტატუსს აქვეყნებს, სადაც შაქრისა და ეკრანების უარყოფით გავლენაზე წერს:
„ალცჰაიმერის ახალი მკურნალობა ტვინს ასუფთავებს საათებში — მეცნიერების ისტორიული მიღწევა.
„ალცჰაიმერის დაავადება ერთ-ერთი ყველაზე რთული დიაგნოზია — ის არ კლავს სხეულს, მაგრამ ნელ-ნელა შლის ადამიანს შიგნიდან. სწორედ ამიტომ, ყოველი წინ გადადგმული ნაბიჯი მეცნიერებაში უდიდეს იმედს აჩენს მილიონობით ოჯახისთვის.
ახალი კვლევა, რომელმაც ტვინის თვითწმენდის ბუნებრივი მექანიზმის აღდგენა შეძლო, არა მხოლოდ სამეცნიერო მიღწევაა — ეს ნეირომეცნიერების ახალი ეპოქის დასაწყისია.
საქართველოშიც აუცილებელია ნეიროდეგენერაციული დაავადებების ეროვნული რეგისტრის შექმნა, რათა პაციენტები მომავალში იყვნენ ამ პროგრესის მონაწილენი და არა მხოლოდ დამკვირვებლები“.
რა აჩვენა კვლევამ?
ჩინეთისა და ესპანეთის მეცნიერებმა ჟურნალში Signal Transduction and Targeted Therapy (2025) გამოაქვეყნეს შედეგები, სადაც აღწერილია მკურნალობა, რომელმაც მღრღნელების ტვინიდან ბეტა-ამილოიდური ნადები მხოლოდ რამდენიმე საათში მოაშორა.
კვლევის ავტორებმა ტესტური ცხოველები გენეტიკურად ალცჰაიმერის მსგავსი მდგომარეობისთვის მოამზადეს და მათ ორგანიზმში შეიყვანეს სპეციალურად შექმნილი ნანონაწილაკები (nanoparticles), რომლებიც არა მხოლოდ წამალს აწვდიდნენ, არამედ აღადგენდნენ ტვინის ბუნებრივ წმენდის სისტემას — ე.წ. სისხლ–ტვინის ბარიერს (Blood-Brain Barrier).
როგორ მუშაობს მკურნალობა:
• ჩვეულებრივ, სისხლ–ტვინის ბარიერი იცავს ტვინს მავნე ნივთიერებებისგან, მაგრამ ალცჰაიმერის დროს ის თვითონ ხდება დაბრკოლება და ბეტა-ამილოიდური ნადები ტვინში გროვდება.
• მეცნიერებმა მიზანმიმართულად აღადგინეს ბარიერის ფუნქცია LRP1 ცილის გააქტიურებით, რომელიც ტვინიდან ნარჩენების გამოტანაზეა პასუხისმგებელი.
• ამ პროცესმა „ჯაჭვური რეაქცია“ გამოიწვია — როცა ბარიერი აღდგა, ტვინმა დაიწყო თვითგაწმენდა.
• მხოლოდ სამი ინექციის შემდეგ, ბეტა-ამილოიდური ნადების რაოდენობა 45%-ით შემცირდა რამდენიმე საათში.
• მკურნალობის სრული კურსის შემდეგ ცხოველებს აღუდგათ მეხსიერება და სწავლის უნარი, ხოლო ეფექტი შენარჩუნდა ექვსი თვის განმავლობაში.
რა განსხვავებაა წინა მკურნალობებთან შედარებით:
წინა თერაპიები ცდილობდნენ წამალი პირდაპირ ტვინში შეეტანათ, რაც ხშირად იწვევდა მძიმე გვერდით ეფექტებს.
ახლა კი მეცნიერებმა თავად ბარიერი აღადგინეს, რამაც ტვინს მისცა შესაძლებლობა ბუნებრივად მოიცილოს მავნე ნადები — თითქოს ტვინი ისევ ისწავლა, როგორ გაეწმინდა საკუთარი თავი.
რას ნიშნავს ეს აღმოჩენა:
•ტვინი შეძლებს დამოუკიდებლად ნარჩენების მოცილებას, რაც შეიძლება გახდეს დაავადების რეალურად შექცევადი ფაზის საფუძველი.
•შესაძლებელია მკურნალობის ეფექტი სხვა ნეიროდეგენერაციულ დაავადებებზეც (მაგალითად, პარკინსონი).
•კვლევა მიანიშნებს, რომ ალცჰაიმერი შეიძლება აღარ იყოს მხოლოდ „დაუნდობელი მეხსიერების დაკარგვა“, არამედ სამკურნალო მდგომარეობა.
ხშირად დასმული კითხვები (Q&A)
- შეიძლება თუ არა ითქვას, რომ ალცჰაიმერი უკვე განკურნებადია?
- ჯერჯერობით — არა. კვლევა ჩატარდა მხოლოდ მღრღნელებზე. თუმცა შედეგები უნიკალურია და აჩვენებს, რომ დაავადება შესაძლოა მომავალში რეალურად შექცევადი გახდეს.
- შეიძლება თუ არა მსგავსი მკურნალობის გამოყენება ადამიანებზე?
- ადამიანებზე კვლევა ჯერ არ დაწყებულა, მაგრამ უსაფრთხოების ტესტები უკვე მზადდება. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ კლინიკური ფაზა დაიწყება უახლოეს 2–3 წელიწადში.
- რა იწვევს ალცჰაიმერს?
- ტვინში ბეტა-ამილოიდური ნადების დაგროვება, რომელიც არღვევს ნეირონებს შორის კავშირს. ამ პროცესს ხელს უწყობს გენეტიკური წინასწარგანწყობა, ასაკი, მაღალი წნევა, დიაბეტი და არაჯანსაღი ცხოვრების წესი.
- შეიძლება თუ არა ამ მკურნალობის გამოყენება პრევენციისთვის?
- ჯერჯერობით — არა. მიზანია მკურნალობა დაავადების ადრეულ სტადიაზე, როცა ტვინის სტრუქტურა ჯერ კიდევ შენარჩუნებულია. პრევენციისთვის მნიშვნელოვანია ჯანსაღი კვება, რეგულარული მოძრაობა და ინტელექტუალური აქტივობა.
- რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი საქართველოსთვის?
- ქვეყანაში მოსახლეობის დაბერება სწრაფად მიმდინარეობს, ხოლო ალცჰაიმერის შემთხვევების ოფიციალური აღრიცხვა თითქმის არ ხდება. აუცილებელია ეროვნული რეგისტრის შექმნა და კვლევითი პროგრამების დაფინანსება, რათა მსგავსი ინოვაციები საქართველოშიც იყოს ხელმისაწვდომი.
მითები და რეალობა ალცჰაიმერის შესახებ
მითი #1: ალცჰაიმერი ასაკის ბუნებრივი შედეგია.
რეალობა: ეს ნეიროდეგენერაციული დაავადებაა და არ ნიშნავს უბრალო “დაბერებას”. მას აქვს კონკრეტული ბიოლოგიური მიზეზი და შესაძლოა სამკურნალოც გახდეს.
მითი #2: ალცჰაიმერის მქონე ადამიანები ვერასდროს აღიდგენენ მეხსიერებას.
რეალობა: კვლევები აჩვენებს, რომ ტვინს აქვს აღდგენის უნარი, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ნადები იწმინდება და ნერვული კავშირები აღდგება.
მითი #3: ტვინის დაზიანება ყოველთვის შეუქცევადია.
რეალობა: ტვინის ქსოვილი გარკვეულ პირობებში ფუნქციურად აღდგენადია — სწორედ ამას აჩვენა ბოლო კვლევა მღრღნელებზე.
მითი #4: ალცჰაიმერი მხოლოდ ხანდაზმულებს ემართებათ.
რეალობა: დაავადება ზოგჯერ 40–50 წლის ასაკშიც შეიძლება დაიწყოს, განსაკუთრებით გენეტიკური რისკის მქონე პირებში“, - წერს გიორგი ფხაკაძე.
⭕ ასევე დაგაინტერესებთ:
⭕ ილია თოფურია დღეს, 19 სექტემბერს ქართველ გულშემატკივარს შეხვდება
