საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, WHO-ს ექსპერტი, Relief International-ის მმართველი საბჭოს დირექტორი და გაეროს გენერალური მდივნის ყოფილი მრჩეველი პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება ჯანდაცვის სექტორში, როგორც საქართველოში, ასევე საერთაშორისო დონეზე, სოციალურ ქსელში საზოგადოებას პერიოდულად უზიარებს სასარგებლო რჩევებს.
ამჯერად იგი ახალ პოსტს აქვეყნებს, სადაც ახალი, შოკის მომგვრელი კვლევის შესახებ წერს:
„საყურადღებო გაფრთხილება: პოპულარული ტკივილგამაყუჩებელი შესაძლოა დემენციის რისკს 40%-ით ზრდიდეს!
რატომ უნდა მიაქციოთ ამას ყურადღება?
ახალი, ავტორიტეტული კვლევა აჩვენებს, რომ ფართოდ გამოყენებული პრეპარატი – „გაბაპენტინი“, რომელიც ინიშნება ქრონიკული ტკივილის, კრუნჩხვების და ნეიროპათიური ტკივილის სამკურნალოდ, შესაძლოა დემენციის და მსუბუქი მეხსიერების დაზიანების (MCI) მნიშვნელოვნად გაზრდილი რისკის მატარებელი იყოს.
ეს პრეპარატი მილიონობით ადამიანმა მიიღო მთელი მსოფლიოს მასშტაბით და, როგორც ჩანს, მისი ხანგრძლივი გამოყენება არ არის სრულიად უსაფრთხო.
რა აჩვენა კვლევამ?
აშშ-ში ჩატარებულმა 20-წლიანმა გამოკვლევამ (2004–2024), რომელშიც 52 800 პაციენტი მონაწილეობდა, აჩვენა შემდეგი:
• გაბაპენტინის მომხმარებლებში, რომელთაც 6-ჯერ ან მეტჯერ ჰქონდათ დანიშნული პრეპარატი, დემენციის რისკი 29%-ით გაიზარდა;
• ხოლო მსუბუქი კოგნიტიური დაზიანების რისკი — 85%-ით;
• ისინი, ვინც 12-ჯერ ან მეტჯერ იღებდნენ გაბაპენტინს, აჩვენებდნენ დემენციის 40%-ით და MCI-ის 65%-ით ზრდას.
ყველაზე მაღალი რისკი დაფიქსირდა 35–64 წლის ასაკობრივ ჯგუფში — ანუ სწორედ იმ ჯგუფში, რომელიც აქტიურია და ჯერ არ ელოდება მეხსიერების პრობლემებს.
რას ამბობენ სხვა ექსპერტები?
პროფესორი ტარა სპირს-ჯონსი (ედინბურგის უნივერსიტეტი):
“ეს კვლევა ვერ ადასტურებს, რომ გაბაპენტინი უშუალოდ იწვევს დემენციას, მაგრამ აშკარად მიუთითებს მნიშვნელოვან კავშირზე, რომელიც უყურადღებოდ ვერ დარჩება“.
დოქტორი კეიტ გიდინგსი (Case Western Reserve University):
“ჩვენს მონაცემებში აშკარა კავშირია გაბაპენტინის რეგულარულ მიღებასა და გონებრივ ფუნქციებზე უარყოფით ზემოქმედებას შორის. აუცილებელია ექიმებმა იმოქმედონ სიფრთხილით“.
Dr. Thomas Wisniewski (NYU Langone Health):
„დემენციის მზარდი მაჩვენებლები მოითხოვს ყველა შესაძლო რისკფაქტორის დეტალურ შესწავლას. გაბაპენტინი ამ თვალსაზრისით უკვე წითელ ზონაშია.”
გაბაპენტინი ხშირად ინიშნება ქრონიკული ტკივილისა და ნეიროპათიური სიმპტომების მართვისთვის, მათ შორის საქართველოში. ახალი კვლევები მიანიშნებს, რომ პრეპარატის გრძელვადიანი გამოყენება შეიძლება ასოცირდეს კოგნიტიურ ფუნქციებზე უარყოფით გავლენასთან.
თუმცა, რადგან კვლევა იყო ობსერვაციული ხასიათის და არ ადასტურებს მიზეზშედეგობრივ კავშირს, აუცილებელია მეტი მტკიცებულება და ღრმა ანალიზი.
ამ ეტაპზე მნიშვნელოვანია ექიმებმა ყურადღება მიაქციონ პაციენტის ზოგად მდგომარეობას, მკურნალობის ხანგრძლივობას და საჭიროების შემთხვევაში განიხილონ ალტერნატიული მიდგომები.
მიზანშეწონილია პაციენტების რეგულარული დაკვირვება და კოგნიტიური სიმპტომების შეფასება, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ მედიკამენტი ინიშნება ხანგრძლივი დროით.
ექიმების შეკითხვები:
1. შეიძლება თუ არა გაბაპენტინის გამოყენება მთლიანად შევწყვიტოთ მსგავსი კვლევების გამო?
პასუხი: არა. კვლევა არ მიუთითებს პირდაპირ კავშირზე, მხოლოდ ასოცირებას, ამიტომ მკურნალობის გაუქმება დაუყოვნებლად არ არის რეკომენდებული. გადაწყვეტილება უნდა მიღებულ იქნეს ინდივიდუალურად, ექიმის მიერ.
2. არის თუ არა რისკი უფრო მაღალი გარკვეულ ასაკობრივ ჯგუფებში?
პასუხი: დიახ. კვლევამ აჩვენა, რომ 35–64 წლის პაციენტებში დემენციის და კოგნიტიური დაქვეითების რისკი განსაკუთრებით მაღალია, რაც მკურნალობის მონიტორინგს კიდევ უფრო აუცილებელს ხდის.
3. შეიძლება თუ არა დემენცია გამოვლინდეს მცირე დოზით, მაგრამ ხანგრძლივი მიღებისას?
პასუხი: კვლევამ არ დააზუსტა დოზები, არამედ ფოკუსირებული იყო რეცეპტების რაოდენობაზე. ანუ, თეორიულად – დიახ, მცირე დოზით ხანგრძლივი მიღება შესაძლოა ასოცირდებოდეს მსგავს რისკებთან.
4. არის თუ არა საქართველოში ალტერნატიული პრეპარატები გაბაპენტინის ნაცვლად?
პასუხი: დიახ. არსებობს სხვა პრეპარატები (მაგ. პრეგაბალინი), თუმცა მათაც აქვთ პოტენციური გვერდითი მოვლენები. მკურნალობა უნდა იყოს ინდივიდუალური და კლინიკური მდგომარეობის შესაბამისად შერჩეული.
5. უნდა ჩავატაროთ კოგნიტიური შეფასებები გაბაპენტინის მომხმარებელ პაციენტებში?
პასუხი: დიახ, რეკომენდებულია პერიოდული შეფასება, განსაკუთრებით იმ პაციენტებში, რომლებიც იღებენ პრეპარატს 6 თვეზე ან მეტ ხანს. ამისათვის შესაძლებელია მოკლე კოგნიტიური სკრინინგ ტესტების გამოყენება.
პაციენტების შეკითხვები:
6. უკვე ვიღებ „გაბაპენტინს“ 1 წელია — უნდა შევწყვიტო?
პასუხი: არავითარ შემთხვევაში არ შეწყვიტოთ პრეპარატი დამოუკიდებლად. აუცილებლად ისაუბრეთ მკურნალ ექიმთან, რათა გადაწყვიტოთ მკურნალობის გაგრძელება ან ალტერნატივები.
7. შესაძლებელია თუ არა „გაბაპენტინმა“ მეხსიერებაზე იმოქმედოს უკვე არსებული მიღების პერიოდში?
პასუხი: გარკვეულ პაციენტებში, განსაკუთრებით ხანდაზმულებში ან გრძელვადიანი გამოყენებისას, კოგნიტიური სიმპტომები შეიძლება გამოჩნდეს. ნებისმიერ ცვლილებაზე დროულად უნდა ეცნობოს ექიმს.
8. არის თუ არა რისკი მხოლოდ ხანდაზმულებისთვის?
პასუხი: არა მხოლოდ. კვლევამ აჩვენა, რომ რისკი მაღალია 35 წლის ზემოთ ასაკის ადამიანებშიც, რაც იმას ნიშნავს, რომ ახალგაზრდა მოზრდილებსაც უნდა ჰქონდეთ სიფრთხილე.
9. „გაბაპენტინი“ არის წამალი ტკივილისთვის — ვეღარ მივიღო თუ მეშინია დემენციის?
პასუხი: თუ პრეპარატი ეფექტიანია და სხვა ვარიანტები არ გაძლევთ შესაბამის შვებას, ექიმთან ერთად უნდა გადაწყვიტოთ განაგრძოთ თუ არა. დემენციის რისკი არ ნიშნავს, რომ პრეპარატი ყველა პაციენტს დააზიანებს.
10. შეიძლება თუ არა გამოვცვალო გაბაპენტინი ბუნებრივი საშუალებით?
პასუხი: ზოგიერთ შემთხვევაში შესაძლებელია, მაგალითად – ფიზიოთერაპია, აკუპუნქტურა, ანთების საწინააღმდეგო მკურნალობა. თუმცა ბუნებრივი საშუალება ყოველთვის ვერ ჩაანაცვლებს ეფექტიანად მედიკამენტს. აუცილებელია ექიმთან კონსულტაცია“, - წერს გიორგი ფხაკაძე.
ასევე დაგაინტერესებთ:
⭕ორსული ქეთი წიქვაძე ზღვის სანაპიროზე გადაღებულ მორიგ ოჯახურ ფოტოებს გვიზიარებს
🎥 „როგორ მიყვარს ეს ბავშვი, უფალმა დაგლოცოს“ - დათი ქოქრაშვილის დედა ახალ ვიდეოს გვიზიარებს
