საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის ხელმძღვანელი ჯანდაცვის საკითხებში, საერთაშორისო ექსპერტი, პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, რომლის მისიაა გაზარდოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ხარისხი და უზრუნველყოს მაღალი სტანდარტების ჯანდაცვა საქართველოში, სოციალურ ქსელში მორიგ საინტერესო ინფორმაციას ავრცელებს:
„სოციალური მედიის გავლენა: ინფორმაციის წყარო თუ ზიანის საფუძველი?
სოციალური მედია, განსაკუთრებით Facebook, ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი გახდა, მაგრამ რამდენად ვიცით მისი გავლენა საზოგადოებრივ ჯანმრთელობაზე? მსოფლიოში Facebook-ს 3.5 მილიარდზე მეტი აქტიური მომხმარებელი ჰყავს, რაც პლატფორმას გლობალური ინფორმაციის გავრცელების უმნიშვნელოვანეს ინსტრუმენტად აქცევს, თუმცა ხშირად, ის რაც უნდა იყოს ინფორმაცია და კომუნიკაცია, საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისთვის საფრთხედ იქცევა.
ინფორმაცია უნდა იყოს პასუხისმგებლობის ტოლფასი.
Facebook-ის პლატფორმაზე გავრცელებული დეზინფორმაცია და ჰოუქსები სერიოზულად აზიანებს ჯანმრთელობას. ცრუ ინფორმაცია, რომელიც განსაკუთრებით ხშირად ვრცელდება ვაქცინაციის, მკურნალობის მეთოდების ან მედიკამენტების შესახებ, პირდაპირ საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივ ჯანდაცვას.
საფრთხეები საქართველოში:
საქართველოში Facebook-ს 3.5 მილიონზე მეტი მომხმარებელი ჰყავს (2). მოსახლეობის დიდი ნაწილი სოციალურ ქსელს ინფორმაციის ძირითადი წყაროდ იყენებს, რაც ხშირად ხდება დეზინფორმაციის გავრცელების მიზეზი. ხშირია ისეთი შემთხვევები, როდესაც ვირუსულად ვრცელდება განცხადებები „ჯადოსნურ“ პროდუქტებზე, რომლებიც „ყველაფერს“ კურნავს. მაგალითად, 2023 წელს Facebook-ზე აქტიურად გავრცელდა რეკლამა წამალზე, რომელიც დიაბეტის „მყისიერად“ განკურნებას ჰპირდებოდა, თუმცა ეს პროდუქტი სრულიად გაუმართლებელი და უსაფუძვლო აღმოჩნდა.
ფაქტჩექინგის პრობლემები საქართველოში:
საქართველოში მოქმედებს რამდენიმე ფაქტჩექინგი ორგანიზაცია, რომლებიც ცდილობენ ყალბი ინფორმაციის დადგენას, თუმცა მათთან დაკავშირებულია მნიშვნელოვანი გამოწვევები. ერთ-ერთი ასეთი ორგანიზაცია, რომელიც ოპოზიციური პარტიის მხარდაჭერით შეიქმნა, ხშირად არის კრიტიკის ობიექტი მისი მიკერძოებული მიდგომის გამო. ხშირად ეს ფაქტჩექერები მხოლოდ ერთი მხარის ინტერესების დაცვას ცდილობენ და დეზინფორმაციის დასაბუთების ნაცვლად, თავად ავრცელებენ ცრუ ფაქტებს.
გლობალური პერსპექტივა: Facebook-ის გავლენის მასშტაბები
მსოფლიოში Facebook არა მხოლოდ ინფორმაციის გავრცელების პლატფორმაა, არამედ ჰოუქსებისა და თაღლითობების ეპიცენტრი. 2022 წელს, Facebook-ის მომხმარებლების 60%-მა აღიარა, რომ შეხვდა ყალბ რეკლამას ან დეზინფორმაციას, რაც განსაკუთრებული გამოწვევაა განვითარებად ქვეყნებში, სადაც ციფრული წიგნიერება დაბალია.
სოციალურ მედიაში არსებული პრობლემების მოგვარება მხოლოდ მოსახლეობის განათლებით და პლატფორმების რეგულაციით არის შესაძლებელი. უნდა გავაძლიეროთ მედია წიგნიერება სკოლებში და დავაინსტიტუციუროთ კანონები, რომლებიც Facebook-სა და მსგავს პლატფორმებს მეტი პასუხისმგებლობის აღებას აიძულებს.
Facebook-ის გავლენა საზოგადოებრივ ჯანმრთელობაზე
დეზინფორმაციის გავრცელების შედეგები საქართველოში განსაკუთრებით თვალსაჩინოა:
1. ვაქცინაციის საწინააღმდეგო კამპანიები: COVID-19-ის დროს Facebook იქცა ვაქცინაციის საწინააღმდეგო მითების მთავარ წყაროდ, რაც სერიოზულ საფრთხეს უქმნიდა იმუნიზაციის პროცესს.
2. მედიკამენტების ყალბი რეკლამა: Facebook-ზე ვრცელდება რეკლამები მედიკამენტებზე, რომლებიც არატესტირებული ან არასწორად წარმოდგენილია და საფრთხეს უქმნის პაციენტებს.
3. ფინანსური თაღლითობა: Facebook-ზე მრავალრიცხოვანი თაღლითური სქემაა დაფიქსირებული, რაც მომხმარებლებს მნიშვნელოვან ფინანსურ ზარალს აყენებს.
რეკომენდაციები: გამოსავალი როგორ ვიპოვოთ?
პრობლემის გადაჭრისთვის საჭიროა კომპლექსური მიდგომა, რომელიც მოიცავს შემდეგ ნაბიჯებს:
1. მედია წიგნიერების გაძლიერება: განათლების სისტემაში უნდა გაძლიერდეს ციფრული წიგნიერების კომპონენტი, რათა მოსახლეობამ ისწავლოს, როგორ ამოიცნოს ყალბი ინფორმაცია.
2. ინფორმაციული კამპანიები: სახელმწიფომ და არასამთავრობო ორგანიზაციებმა უნდა აწარმოონ საინფორმაციო კამპანიები, რომლებიც მოსახლეობას ასწავლიან, როგორ დაიცვან თავი დეზინფორმაციისგან.
3. რეგულაციები Facebook-ზე: საჭიროა პლატფორმების რეგულირება, რათა მათ პასუხისმგებლობა აიღონ დეზინფორმაციის გავრცელებაზე და მის შესაჩერებლად ეფექტური ნაბიჯები გადადგან.
4. ფაქტჩეკინგის გაუმჯობესება: აუცილებელია ობიექტური და მიუკერძოებელი ფაქტჩეკინგის მექანიზმების შექმნა, რომლებიც არა მხოლოდ გაანეიტრალებენ დეზინფორმაციას, არამედ სწორი ინფორმაციის გავრცელებასაც შეუწყობენ ხელს.
ქართული მაგალითები: არსებული შესაძლებლობები
საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტი აქტიურად მუშაობს მედია წიგნიერების გაძლიერებაზე. უკვე მიმდინარეობს კამპანიები, რომლებიც მიზნად ისახავს საზოგადოების ინფორმირებას დეზინფორმაციის გავლენების შესახებ.
Facebook, როგორც მსოფლიოში ყველაზე მასშტაბური სოციალური მედია, უნდა აიღოს მეტი პასუხისმგებლობა მის პლატფორმაზე გავრცელებულ ინფორმაციაზე. ამის პარალელურად, სახელმწიფომ და საზოგადოებამ ერთობლივად უნდა იმუშაონ, რათა თავიდან აიცილონ დეზინფორმაციის ნეგატიური გავლენა.
„ინფორმაცია არის ძალა, მაგრამ მისი გამოყენება პასუხისმგებლობით უნდა ხდებოდეს, რადგან ეს პირდაპირ გავლენას ახდენს საზოგადოების ჯანმრთელობაზე“, - წერს გიორგი ფხაკაძე.
ასევე დაგაინტერესებთ:
⭕„არის არა მხოლოდ ღრმად შემაშფოთებელი, არამედ სრულიად მიუღებელი...“ - რას წერს გიორგი ფხაკაძე
⭕„მრავალწლიან ემიგრაციაში დაასრულე შენი სიცოცხლე“ - ათენში კიდევ ერთი ქართველი გარდაიცვალა
⭕„მისია შესრულებულია, გილოცავ ამერიკის მოქალაქეობას!“ – რას წერს ნინი შერმადინი?
