საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, WHO-ს ექსპერტი, Relief International-ის მმართველი საბჭოს დირექტორი და გაეროს გენერალური მდივნის ყოფილი მრჩეველი პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება ჯანდაცვის სექტორში, როგორც საქართველოში, ასევე საერთაშორისო დონეზე, სოციალურ ქსელში საზოგადოებას პერიოდულად უზიარებს სასარგებლო რჩევებს.
ამჯერად იგი ახალ პოსტს აქვეყნებს, სადაც წერს, რომ ევროპის კავშირში 1 სექტემბრიდან გელ-ლაქებში გავრცელებული ნივთიერება — Trimethylbenzoyl Diphenylphosphine Oxide (TPO) — ოფიციალურად აიკრძალა:
„გელი-მანიკის აკრძალვა ევროპაში — რა ქიმიკატია პრობლემური და რატომ უნდა იმოქმედოს საქართველომაც ახლა?
ევროპის კავშირში 1 სექტემბრიდან გელ-ლაქებში გავრცელებული ნივთიერება — Trimethylbenzoyl Diphenylphosphine Oxide (TPO) — ოფიციალურად აიკრძალა.
მიზეზი მკაფიოა: ის კლასიფიცირებულია, როგორც სავარაუდოდ რეპროდუქციისათვის ტოქსიკური (CMR 1B) ქიმიკატი. ეს ნიშნავს, რომ არსებობს სერიოზული საფუძველი ეჭვებისთვის ნაყოფიერებაზე, ორსულობაზე და ნაყოფის განვითარებაზე მავნე ზემოქმედების შესახებ. ამ ეტაპზე საქართველოში მსგავსი აკრძალვა არ მოქმედებს და ეს უნდა შეიცვალოს.
რა არის TPO და რატომ კრძალავს მას ევროკავშირი?
• TPO ფოტოინიციატორია — გელ-ლაქი სწრაფად „იკრება“ UV/LED ნათურაში სწორედ მისი წყალობით.
• 2019 წლამდე TPO გარკვეულ პირობებში პროფესიონალური გამოყენებით იყო დაშვებული; შემდეგ იგი შევიდა შეზღუდულ ნივთიერებათა სიაში (მაქს. 5% პროფესიონალური გამოყენებისთვის).
• 2025 წლის მაისში ევროკომისიამ TPO გადაანაცვლა აკრძალულ ნივთიერებათა სიაში (Annex II) და დაადგინა სრული აკრძალვა 1 სექტემბრიდან.
• ირლანდიის მედიკამენტებისა და პროდუქტების მარეგულირებელმა უწყებამ (HPRA) საზოგადოებას.
ოფიციალურად შეატყობინა, რომ TPO „ადრეც მხოლოდ პროფესიონალურ სივრცეში იყო დაშვებული, ახლა კი ყველა გარემოში იკრძალება“.
10 მთავარი არგუმენტი აკრძალვის უკან :
1. CMR 1B კლასიფიკაცია (რეპროდუქციული ტოქსიკურობა): TPO შეფასებულია, როგორც რეპროდუქციისთვის შესაძლოა ტოქსიკური — უმაღლესი სიფრთხილის კატეგორია, რომლის დროსაც კოსმეტიკაში გამოყენება EU-ს წესით ავტომატურად იკრძალება.
2. სპეციალისტების/მომხმარებლების ექსპოზიცია: გელ-ლაქის წასმისა და დაფქვის დროს დაუკრული მასალის კონტაქტი კანსა და სუნთქვით გზებზე ზრდის რისკს.
3. წინა შეზღუდვები არასაკმარისი აღმოჩნდა: 5%-მდე პროფესიონალური ლიმიტი ვერ უზრუნველყოფდა უსაფრთხოებას, ამიტომ ნივთიერება მთლიანად გადავიდა აკრძალულ სიაში.
4. საიმედო „უსაფრთხო დოზა“ უცნობია: CMR-ქიმიკატებისთვის უსაფრთხო ზღვრის დადგენა რთულია — სწორედ ამიტომ მოქმედებს პრეცედენტული სიფრთხილის პრინციპი.
5. ალტერნატივები ხელმისაწვდომია: ინდუსტრია უკვე იყენებს სხვა ფოტოინიციატორებს TPO-ს გარეშე; ეს ამცირებს ეკონომიკურ ზიანს და ადვილად აქცევს აკრძალვას განხორციელებად ნაბიჯად.
6. ბაზრის დაუყოვნებელი დაცლა: რეგლამენტი კრძალავს როგორც წარმოებასა და იმპორტს, ასევე გაყიდვას/გამოყენებას — დარჩენილი მარაგი უნდა გამოვიყვანოთ ბაზრიდან.
7. დამატებითი საშიში ქიმიკატი: იმავე „CMR Omnibus VII“ ცვლილებით აკრძალულია N,N-dimethyl-p-toluidine (DMPT/DMTA) — ასევე გელებში გამოყენებული კომპონენტი.
8. მუშახელთა დაცვა: სალონების პერსონალს გრძელვადიანი, განმეორებითი ექსპოზიცია აქვს; აკრძალვა ამცირებს პროფესიულ რისკს.
9. მომხმარებელთა ფართო დაცვა: პროდუქტი აკრძალულია ყველა გარემოში — არა მხოლოდ პროფესიონალურ სივრცეში. ეს იცავს ორსულებსა და დამბადებელ ასაკში მყოფებს.
10. რეგულირების თანმიმდევრულობა: EU კოსმეტიკის რეგლამენტი ითხოვს, რომ CMR ნივთიერებები პირდაპირ გადავიდეს აკრძალულ სიაში — ეს ქმნის მკაფიო და უნივერსალურ წესს ინდუსტრიისთვის.
დამატებითი ჯანმრთელობის რისკი — UV ნათურები:
გელი-მანიკიურში გამოიყენება UVA ნათურები, რომლებიც იწვევს დნმ-ის დაზიანებას და მუტაციებს ლაბორატორიულად — ეს მიანიშნებს კანის კიბოს პოტენციურ რისკზე, განსაკუთრებით ხანგრძლივი და ხშირი გამოყენებისას [5]. მიუხედავად იმისა, რომ საბოლოო ეპიდემიოლოგიური სურათი ჯერ კიდევ იკვლევა, სიფრთხილე აუცილებელია: მზისგან დაცვის კრემი ხელებზე, UV-ბლოკირების ხელთათმანები, სეანსებს შორის პაუზა.
რა ხდება საქართველოში?
დღემდე საჯარო მონაცემებით საქართველოში TPO/DMPT-ზე იდენტური აკრძალვა არ მოქმედებს. EU-ს მიერ მიღებული გადაწყვეტა არის მკაფიო სიგნალი, რომ ქვეყანამაც უნდა გადაიტანოს ეს სტანდარტი ეროვნულ რეგულაციაში. ეს არა მარტო დაიცავს მომხმარებლებსა და პროფესიონალებს, არამედ დაარეგულირებს იმპორტს და ბაზარზე დარჩენილ მარაგებს.
ჩემი რეკომენდაციები საქართველოსთვის:
1. ჯანდაცვის სამინისტროსა და შესაბამის სამსახურებს — გადმოიღონ EU რეგლამენტი (EU) 2025/877-ის ნორმები და დაამატონ აკრძალული ნივთიერებების ჩამონათვალში TPO და DMPT.
2. სარეკლამო/მარკირების კონტროლი — შემომტანებმა წარმოადგინონ ინგრედიენტთა სრული სია; სალონებს ევალოთ მხოლოდ TPO-free ფორმულების გამოყენება.
3. ბაზრის მონიტორინგი და გაყიდვის შეჩერება — დარჩენილი მარაგების სასწრაფო ამოღება.
4. შრომის უსაფრთხოება — პროფესიონალებისთვის სავალდებულო იყოს ხელთათმანები, ვენტილაცია, UV-ბლოკირების საშუალებები.
5. საზოგადოების განათლება — განცხადება ორსულებისა და რეპროდუქციული ასაკის ქალებისთვის სიფრთხილის თაობაზე.
რას ვაკეთოთ მანამდე?
• სთხოვეთ სალონს TPO/DMPT-გარეშე პროდუქტები.
• გამოიყენეთ მზისგან დაცვის კრემი და UV-ხელთათმანები.
• გააკეთეთ პაუზები მანიკიურებს შორის.
• აცილეთ თვითნებური, არაპროფესიონალური მოხსნა/დაფქვა.
ხშირად დასმული კითხვები:
TPO რომ „იკვრება“ და აღარ არის აქტიური, მაშინ რა საჭიროა აკრძალვა?
ევროკომისიის Q&A განმარტავს: მიუხედავად ძველი დასკვნებისა პროფესიონალური 5%-იანი ლიმიტის შესახებ, ნივთიერების ახალი CMR 1B კლასიფიკაცია ნიშნავს, რომ კოსმეტიკაში მისი გამოყენება აღარ არის მისაღები.
ყველა გელ-ლაქი იკრძალება?
არა. აკრძალულია TPO/DMPT შემცველი ფორმულები. ბაზარზე უკვე მრავლად არის TPO-free ალტერნატივები.
ეს აკრძალვა მხოლოდ წარმოებაზე ვრცელდება?
არა. აკრძალულია გაყიდვა და გამოყენებაც — დარჩენილი მარაგი უნდა ამოღდეს ბაზრიდან.
აშშ-ში რატომ არ აკრძალეს?
კანონმდებლობა განსხვავდება, თუმცა მრავალი ბრენდი გლობალურადაც გადადის TPO-free ფორმულებზე. EU გადაწყვეტილება ხშირად ხდება საერთაშორისო სტანდარტი.
შეჯამება:
ევროპამ აკრძალა TPO/DMPT — ქიმიკატები, რომლებიც გელ-ლაქების სწრაფ გამკვრივებას უზრუნველყოფდა, მაგრამ სერიოზულ რეპროდუქციულ და ჯანმრთელობის რისკებთან არიან ასოცირებული. საქართველოში მსგავსი აკრძალვა ჯერ არ მოქმედებს. ვუხმობ საქართველოს ხელისუფლებას — გადმოიღოს EU სტანდარტი, ამოიღოს ბაზრიდან TPO/DMPT-შემცველი პროდუქცია და დაიცვას მოქალაქეები“, - წერს გიორგი ფხაკაძე.
ასევე დაგაინტერესებთ:
🎥 „საუკეთესო რამ, რაც ჯანსაღი ღვიძლისთვის შეგიძლიათ გააკეთოთ არის...“ - არუნ ხათრის რეკომენდაციები!
